تحقیق

کاشرِ زبانۍ پیٹھ اردو زبانۍ ہندۍ اثرات


نثار احمد چیچی

کاشر زبان چھیہ کاشرین ہنز مادری زبان ۔ یہ زبان چھیہ تیٖژے پرانۍ ییٖژ کشیر چھیہ۔ یہ زبان چھیہ قدیم کالہ پیٹھہٕ کاشرین ہنز ورتاونچ زبان روزمژ۔ اتھ  زبانۍ چھہ پنن اکھ مخصوص علاقہ یس جموں و کشمیر مرکزی زیر انتظام علاقہ علاوہ پاکستان تہ چینہ کین کینژن علاقن تام پھہلتھ چھہ۔

جموں و کشمیر مرکزی زیر انتظام علاقس منز چھیہ بییہ تہِ واراہ زبانہ  بولنہ یوان یمن منز گوجری، پہاڑی ، شنا، ڈوگری، پشتو، بھدرواہی، سراجی بیترِ شامل چھیہ۔ مگر کاشر زبان چھیہ جموں و کشمیرچ ساروے کھوتہ زیادہ بولنہ ینہ واجنۍ زبان۔ امہ زبانۍ ہندین بولن والین ہند اکھ بۆڈ تعداد چھہ پاکستان کس زیرِ انتظام کشیرِ تہ چینس منز تہِ آباد۔ برج بی کاچرو سندِ مطابق چھہ ہندوستانس منز کاشر بولن والین ہند تعداد ہندوستانۍ آبادی ہند (0.80) فیصد، ییلہ زن کہ ١٩٨١ عیسوی چہ مردم شماری مطابق  پاکستانۍ تہ چینی زیر انتظام علاقہ اوک طرف تراوِتھ چھہ جموں و کشمیر مرکزی زیر انتظام علاقس منز کاشر زبان بولن والین ہند تعداد ٣١،٧٤،٦٨٤ افرادن پیٹھ مشتمل۔ یس زن ہندوستان چہ کل آبادی ہند 0.48 فیصد حصہ چھہ۔ اتھۍ تناظرس منز چھہِ ناجی منوّر تہ شیفیع شوق  "کاشر زبان تہ ادبک تواریخ” ناوۍ کتابہِ منز یھتہ پاٹھۍ لیکھان:

"2011 عیسوی چہِ مردم شماری مطابق چھہ کاشرین ہند تعداد تقریبا پانژستتھ لچھ۔ ییلہِ زن ریاستچ کل آبادی 25480001 چھیہ۔ کاشر بولن والۍ چھہِ سرحد اپارِ مظفر آباد تہ پاکستانہ کین واریاہن علاقن منز تہِ بسان۔ 1990 پتہ آیہ لچھہ بدۍ کاشرۍ ہندوستان چین مختلف ریاستن تہ دنیاہ کین مختلف ملکن منز چھکراونہ۔ لہذا چھہ وُنۍ کین تخمینہ پاٹھۍ کاشر بولن والین ہند تعداد اکھ کرور پِیٹھۍ”

             اقتباس کاشر زبان تہ ادبک تواریخ ﴿ باب 1 صفحہ نمبر 17 ﴾


 یۆدوے کاشر زبان قبل تاریخی دور پیٹھے کشیرِ ہنز اکثریتی زبان روز۔ مگر بدقسمتی کنی میول نہ اتھ زبانۍ سہ وقار، بجر، تھزر یس اتھ میلن گوژھ۔ یہ زبان روز مختلف دورن منز مختلف وۆپرحکمرانن ہنزن مختلف زبانن ہندس اثرس تل۔ تاہم روز یہ یتھۍ کریٹھ دور وچھنہ باوجود تہِ اکہ زندہ قومچ زندہ زبان بنِتھ شہہ کھالان۔ امہ زبانی چھیہ تمن سارنے زبانن ہندی الفاظ پانس اندر شرپراوۍ متۍ، یمن زبانن ستیۍ مختلف دورن منز اتھ تمدنی، مذہبی تہ تہذیبی رشتہ رودۍ۔ لسانی علمہ مطابق چھیہ اکثر زبانہ بیین زبانن ہندۍ لفظ یا تہ ضرورتہ باپت رٹان نتہ سماجی مرتبس منز ہریرکرنہ کہِ غرضہ۔ پریتھ دورس منز رود سرکارۍ زبانن سماجی تھزر تہ بجر۔ یمہ کنی کاشرِ زبانۍ وزِ وزِ مختلف دورن منز مختلف حکمرانن ہنزو دربارۍ زبانو سیتی اثر انداز سپدن پیۆو۔ بامے سۄ سنسکرت زبان أس، فارسی زبان أس، یا دورِ جدیدچ سانۍ سرکاری زبان اردو چھیہ۔ کُنِہ تہِ معاشرس منز چھیہ تہذیبن ہندِ پانہ وانۍ میل سپدنہ سیتۍ تمہ معاشرچ تہ تمہ سماجچ زبان تہِ اثر انداز سپدان، یمچ زندہ مثال کاشر زبان چھیہ۔ تکیازِ کُنِہ تہِ تہذیبک اہم عنصر تہ رکن چھیہ زبان یس اظہارک اہم تہ بہترین وسیلہ چھہ۔  زبانہِ ہندِ ورتاوکس تناظرس منز چھہ اکِہ زبانۍ ہندۍ الفاظ بییس زبانۍ منز پننی جاے پراوان روزان۔ مگر خاص کرِتھ چھیہ غالب زبان مغلوب زبانۍ  پیٹھ اثر انداز سپدان۔ اتھ مطلق چھ سجاد حسین وانی، کشمیر یونیورسٹی ہندس کشیمری شعبہ کس انھار رسالس منز شامل پننس اکِس مضمونس یتھ ناو چھ (گلوبلازیشن تہ کشیرِ ہنز بدلونی لسانی شکل) منز لیکھان:

"کشیرِ منز روز ہمیشہ وۄپر زبانن ہنز برتری یمنے وۄپر زبانن آو دفتری رتبہ تہ امداد دنہ۔ گۄڈہ آو پرأنس دورس منز یہ امداد سنسکرتس دنہ، منزمس دورس آو یہ امداد فارسیس دنہ تہ نوس دورس منز نیو سرکارۍ زبانہِ ہند درجہ اردوہن، یس زن ونۍ کین ناوہ کنۍ سرکارۍ زبان چھیہ، کیازکہ تقریبا چھیہ ساریے دفتری کامہِ انگریزی یس منز یوان کرنہ۔ یتھے کنہ وچھ اسہِ یس دباو دنیاہ چین زبانن گلوبل انگریزی سیتی چھہ، سہ دباو چھہ کاشرس واریاہ برونہہ پیٹھہ ژالن پیومت۔“


 ﴿انہار کشمیری ڈپارٹ منٹ چھاپ وری ٢٠٠٨صفحہ نمبر ١٨٤/ ١٨٥


 جموں و کشمیرس منز گۆو اردو زبانۍ ہند اصلی بول بالا ١٨٤٦ عسیوی یعنی ڈوگرا دورہ پیٹھہ شروع۔ امہ برونہہ أس کشیرِ منز فارسی زبانی سرکارۍ سرپرستی حاصل۔ ڈوگرا مہاراجو کٔر فارسی زبانی ہنز یہ حیثیت ختم۔ امہ بدلہ آیہ اردو زبان ریاست جموں و کشمیرچ سرکارۍ زبان بناونہ۔ اردو زبان  پھیلاونہ تہ اتھ فروغ دنہ خاطرہ آیہ یہ سکولن تہ کالجن ہندس نصابس منز تہِ شامل کرنہ۔ امہ علاہ آو مہاراجہ رنبیر سنگھ نس ناوس پیٹھ اردو اخبار تہِ شروع کرنہ تاکہ لوکن ہند ذہن تہ ظن ییہ اردوہس کن پھرنہ۔ یودوے ١٨٤٦ عیسوی پیٹھہ فارسی زبانۍ ہند زوال شروع سپد مگر از تہِ چھہِ فارسی زبانۍ ہندِ لفظیاتہ علاوہ فنون، دستکاری، کاروبارس بیترِ منز فارسی زبانۍ ہندۍ اثرات کاشرِ زبانۍ تہ معاشرس منز ٹاکارہ نظرِ گژھان۔ بلکل یتھے پاٹھۍ کٔر اردو زبانۍ تہِ پننۍ لفظیات کاشرس منز تراوتھ کاشر زبان واریاہ متاثر۔ واریاہ لفظ چھہِ تم یم سنسکرت، فارسی، اردو،علاوہ باقی زبانو پیٹھہ کاشرس منز یتھ کاشر زبانۍ ہند اکھ اہم انگ تہ حصہ بنیایہ۔ مگر تھیکنۍ لایق کتھ چھیہ یہ زِ لفظیات کیو اثراتو باوجود کاشر زبانی ہندس صوتیاتس پیٹھ ہیچ نہ کانہہ زبان پنن اثر تراوِتھ یوسہ امہ زندہ زبانۍ ہنز اکھ بہترین خوبی چھیہ۔ امہ کتھہِ ہند اظہار چھہ  نذیر آزاد صابن پننہ کتابہِ "کشمیری پر اردو کے اثرات” کس صفحہ نمبر( ١٠٠) منز کورمت۔

"فارسی اور عربی کے بیشتر الفاظ اردو کے توسط سے کشمیری میں آۓ ہیں۔ اور آج کل کشمیری لفظیات کا ایک ناقابل تنسیخ حصہ بن چکے ہیں۔ لفظیات کے اثر کے باوجود کشمیری صوتیات پر عربی، فارسی یا اردو اپنا اثر نہ دکھا سکی۔ اردو میں ف، ز، خ، غ، ق، ژ وغیرہ آوازیں فارسی عربی سے آٸی ہیں لیکن کشمیری نے ان میں سے کسی آواز کو قبول نہیں کیا۔”                                                              

کاشر زبانۍ منز چھیہ لفظیاتچ رد بدل تہ پیوند کاری کرنس منز وۄپر حکمرانو علاوہ مذہبی سکالرن ہند تہِ اکھ اہم تہ کلیدی رول رودمت۔ تکیاز یمہِ تہِ دینکۍ پیروکار تہ مشایق کشیرِ آیہ، تمو چھہ مذہبک درس زیادہ پہن تتھ مذہبس سیتۍ منسلک زبانۍ منزے دنچ کوشش کرمژ۔ یمہ کہ وجہہ سیتۍ تمن زبانن ہند اثر کاشرس پیٹھ پیۆن لازمی کتھ أس۔ کاشرس منز چھہِ واریاہ لفظ تم تہِ یم عربی، فارسی، تہ سنسکرت زبانۍ پیٹھہ چھہِ آمتۍ۔ اگر اردو زبانۍ ہنز کتھ کرو تہ ڈوگرا شاہی پیٹھہ از تام چھیہ کاشر زبان اردوکس دباوس تل روزمژ یمہ کہ وجہہ سیتۍ اردوہک اثر کشرِس پیٹھ واریاہ گۆن تہ سۆن چھہ، یس نہ اسۍ نظر انداز ہیکو کرِتھ۔ امہ کتھہِ ہنز تصدیق چھہِ بۄنہ کنہ دنہ آمتۍ کیہنہ الفاظ یم زن سیدِ سیۆد اردو پیٹھہ کاشرس منز آمتی چھہ مثلاً :

اردوکاشراردوکاشر
ٹبٹپھکمرہکمرہ
بٹوابٹوہبنگلہبنگلہ
ٹوکریٹوکربستربستر
چابیچابۍنلکانلکہ
بوریبہرۍچھتچھت
ٹانگہٹانگہٕگاڑیگأڑۍ
سڑکسڑکچھکڑاچھکڑہ
بانسبأنسقلمقلم
بنجربنجردیگدیگ
چکچکچمچہچمچہ
زمینزمینجگجگ
باغباغترامیترامۍ
آسمانآسمانعینکعینک
نیلانیولشیشہشیشہ
سفیدسفیدپتیلاپتلہ
استادوۅستادبازاربازر
پہاڑپہاڑڈولڈول
دریادریاواٹھنیأٹھنۍ
میدانمیدانچوانیژوننۍ
جنگلجنگلپیسہ پأنسہ
مکانمکانروپیےروپیہ
دروازہددوازہچھراچھرۍ
کدلکدلسرمہسۄرمہ
دیواردیوارچھاپاچھاپہ
چھولاچھولہفقیرفقیر
سوجیسوجۍبوڑھابُڈہ
بنڈیبنڈۍ  بچہبچہ
لڑکالڑکہگھاسگاسہ
لڑکیلڑکیڈباڈبہ
بھابیبابیچاۓچاۓ
کاکاکاکھپیدلپیدل
قمیضقمیضسواریسوارۍ
شلوارشلوارچوکیدارچوکۍ در
دھوتیدوتۍدکانداردکاندار
ٹوپیٹوپۍوغیرہوغارہ

زمرے:تحقیق

Tagged as:

جواب دیں

Fill in your details below or click an icon to log in:

WordPress.com Logo

آپ اپنے WordPress.com اکاؤنٹ کے ذریعے تبصرہ کر رہے ہیں۔ لاگ آؤٹ /  تبدیل کریں )

Facebook photo

آپ اپنے Facebook اکاؤنٹ کے ذریعے تبصرہ کر رہے ہیں۔ لاگ آؤٹ /  تبدیل کریں )

Connecting to %s